آموزش نقاشی تذهیب

هنر تذهیب یکی از هنرهایی است که درسال های اخیر مورد توجه بسیاری از اهالی هنر و گردشگران قرار گرفته است. به همین دلیل در سالهای اخیر دوره های آموزش نقاشی تذهیب مورد توجه بسیاری از علاقه مندان هنر بوده است. تذهیب و نمونه های آن حتی در نقاشی ساختمان و ساخت مکان های مذهبی و باستانی و دکوراسیون پست مدرن کاربرد دارد.

امروزه دوستداران این هنر اصیل بسیار زیاد شده و فقط از تذهیب در تزیین کتاب ها یا حاشیه بندی خوشنویسی ها استفاده نمیشود و اینروزها شاهد نمایشگاه های آثار تذهیب و نگارگری در ایران عزیزمان هستیم و همین نشانگر ذات هنردوست مردم و استقبال از این هنر دیرینه است.

اولین قدم برای آموزش هنر نقاشی تذهیب و نگارگری شامل آشنایی با کلیه اصول طراحی نقوش ایرانی اسلامی (اسلیمی) می باشد که به صورت عملی بر روی مقواهای مخصوص و با استفاده از رنگهای آبرنگ ، اکریلیک ، گواش ، رنگ طلا و نقره اجرا می شود.

هنرجویان می توانند برای ایده گرفتن از پینترست کمک بگیرند. برای آشنایی بیشتر با هنر تذهیب یا نگارگری می توانید مقاله  همه چیز درباره تذهیب ما را بخوانید.

چه ابزار و وسایل کاری در آموزش تذهیب نیاز است؟

مداد ، کاغذ یا مقوا ، پرگار ، انواع ترلینگ ، ورقه طلا (امروزه به دلیل مقرون به صرفه نبودن طلا ، از طلای فرنگی ، اكلیل و انواع گواش های طلایی استفاده می شود) ، رنگ ، قلم مو ، پالت رنگ.

برای شروع کار تذهیب از کجا آغاز کنیم؟

پس از تهیه ابزار و وسایل مورد نیاز برای شروع کار تذهیب، اولین قدم رسم کادراست، رسم کادر محدوده کار را تعیین می نماید. در مرحله بعد به طراحی طرح اولیه روی یک کاغذ پوستی می پردازیم.

به منظور افزایش دقت و سرعت در کار می توان یک چهارم طرح مورد نظر را طراحی و سپس بوسیله تا زدن کاغذ نقش طراحی شده را به سه قسمت دیگر انتقال داد.

در مرحله بعد نقش طراحی شده را به صفحه اصلی انتقال می دهیم. برای انتقال طرح به صفحه اصلی از مداد بسیار کمرنگ استفاده می کنیم و پس از انتقال طرح به صفحه اصلی به وسیله دستمال تا حد ممکن آثار مداد را از صفحه پاک کرده زیرا آثار مداد بر صفحه مانع چسبیدن طلا بر سطح صفحه مورد نظر خواهد شد. مرحله بعدی رنگ کردن قسمت های مورد نظر با ورقه یا ذرات طلا است. در گذشته ابتدا با استفاده از ضربه زدن برقطعات طلا، ورق های طلا درست می کردند در مرحله بعد با وارد کردن ضربه به ورق های طلا آن را به ذرات طلا تبدیل می کردند و برای ایجاد خاصیت چسبندگی این ذرات را با عسل، صمغ یا سیریش مخلوط کرده در نهایت برای رنگ کردن قسمت های مورد نظر از آن استفاده می کردند.

پس از رنگ کردن قسمت های مورد نظر با طلا با استفاده از یک سنگ عقیق کار را اصطلاحا نقره کاری (منظور کشیدن سنگ عقیق بر روی قسمت های رنگ شده با طلا به منظور براق سازی رنگ است) می کنیم.

مرحله انتقال طرح بر روی مقوای اصلی

دراین مرحله ابتدا به منظور زیرسازی و افزایش استحکام مقوای مورد نظر با استفاده از خمیر نشاسته منافذ موجود در بافت مقوا را از بین خواهیم برد.

روش کار به این صورت است که پس از مخلوط کردن پودر نشاسته با آب با استفاده از یک دستمال به مقدار مورد نیاز از خمیر را در دفعات متعدد روی سطح مقوا می کشیم.

این عمل باعث پر شدن منافذ موجود در سطح مقوا شده و علاوه افرایش میزان استحکام مقوا در صیقلی شدن سطح هم تاثیر به سزایی دارد.

برای داشتن زمینه رنگی می توان به جای آب در تهیه خمیر نشاسته از چایی، گل گاو زبان و غیره استفاده کرد.

در صورتی که مقوا در اثر رطوبت خمیر انحنا پیدا کرد زمانی رطوبت آن کم شد با استفاده از اعمال فشاربوسیله یک جسم سنگین مانند کتاب مقوا را صاف می کنیم.

پس از آماده سازی مقوا طرح آماده را که قسمت های مورد نظر آن را با طلا رنگ کرده ایم روی این صفحه انتقال می دهیم که به این عمل اصطلاحا برگردان می گویند.

پس از انتقال طرح و قسمت های طلاکاری شده رو مقوای زیر سازی شده نوبت به رنگ آمیزی گل ها و سایر طرح های اطراف قسمت های طلاکاری شده می رسد.

برای این کار استفاده از رنگ هایی که پوشش مناسبی دارند استفاده می کنیم . تنوع رنگ در این مرحله بسیار حایز اهمیت است.

استفاده از سایه روشن و ترکیب رنگ های گرم و سرد جلوه بسیار زیبایی به کار خواهد داد.

پس از اتمام کار تا زمان خشک شدن صبر کنید و سپس نوبت به قاب گرفتن اثر می رسد.

انواع طرح های تذهیب

١. اسلیمی: شکل انتزاعی شده بزرگ است که بر اساس ضرورت ترکیبی در یک اثر با حالتی انعطافی به فرم های مختلف و متنوع همچون اسلیمی گل دار و دهن اژدر اجرا می شود.

۲. ختایی: مجموعه ای از فرم های گل و برگ و ساقه های آنهاست که به صورت

ساده شده و انتزاعی فضای میان اسلیمی ها را ترکیب می کند.

۳. ابر (ابرک): حرکت اسلیمی ماری است که به صورت ابر اجرا می شود.

۴. گره: مجموعه طرح هایی از عناصر تذهیب است که به صورت زنجیره های متصل به هم می باشد. در واقع گره، محل اتصال دو یا چند فرم به یکدیگر است که درهم تنیده شده باشند.

۵. فصّالی: نوعی ترنج، اتصال و بست تصویری است که وقتی اسلیمی ها و ختایی ها از داخل یا روی یکدیگر می گذرند در آن ناحیه اجرا می شود.

۶. ترنج: شکل ترکیب یافته از عناصر تذهیت و محاط است که معمولا در ابتدای کتاب های خطی اجرا می شود و اغلب داخل آن را ختایی و اطراف آن را اسلیمی ها می پوشاندند. گاهی اوقات فرم کوچک دیگری در بالای ترنج اصلی قرار می گیرد که به آن سر ترنج می گویند. وقتی یک چهارم ترنج را در گوشه ی کادر اجرا شود، لچک ترنج نامیده می شود.

۷. شمسه: همان ترنج است که به صورت دایره یا چند ضلعی اجرا می شود و در واقع شکلی نمادین، انتزاعی و تزئینی از خورشید است.

۸. شرفه: فرم های ظریف است که مانند شعاع نور از محیط شمسه به بیرون کشیده می شود.

۹. واگیره: بخشی از دایره ی شمسه است که در واقع با تکرار آن شمسه شکل می گیرد.

۱۰. لچکی: شکلی است که در گوشه ی صفحه به صورت یک مثلث طراحی می شود.